«ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ» ο απαγορευμένος κινηματογράφος.

Παρουσίαση από τον Πέτρο Μυλωνά.

Συνοπτικά η ταινία:

Σκηνοθεσία: Φίλιππος Φυλακτός

Σενάριο: Αντώνης Δαυίδ.

Ηθοποιοί: Λάκης Κομνηνός, Καίτη Παπανίκα, Γιάννης Αργύρης, Νίκος Απέργης, Βέρα Κρούσκα Μπεάτα Ασημακοπούλου, Νίκος Βασταρδής, Γρηγόρης Βαφιάς, Λευτέρης Βουρνάς, Άννα Βαγενά, Φαίδων Γεωργίτσης, Νίκος Δενδρινός, Παντελής Ζερβός, Ελένη Θεοφίλου, Γκίκας Μπινιάρης, Ανδρέας Φιλιππίδης, Μάκης Ρευματάς, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Αρτεμης Μάτσας, Λίλι Αραπαγιάννη, Νάσος Κεδράκας, Λευτέρης Γυφτόπουλος, Τάκης Βουλαλάς, Νίκος Λυκομήτρος, Κώστας Μπαλοδήμος, Κώστας Παπαχρήστος, Σταύρος Φαρμάκης, Κώστας Φραγκόπουλος, Νίκος Αναγνωστάκης, Ερση Δοξακόπουλου.

Φωτογραφία: Σταμάτης Τρύπος.

Σκηνικά/κοστούμια: Γιάννης Καρύδης, Νίκος Απέργης.

Α΄προβολή: 4 Φεβρουαρίου 1974.

Εκεί που η μεταπολίτευση ξεπέρασε και τα μαρξι­στικά καθεστώτα (τα οποία «γυρίσανε» και πατριωτικές ταινίες για δικούς τους λόγους), είναι τα αναμφισβήτητα πρωτεία της, να αποσύρει, να δαιμονοποιήσει, και στο τέλος να εξαφανίσει ταινίες που γυρίστηκαν - κατά μέγα μέρος-πριν την απόλυτη πολιτι­στική της κυριαρχία (π.χ. «Η Γενιά των ηρώ­ων», «Δώστε τα χέρια», «Γράμμος Βίτσι», «Στα σύνορα της προδοσίας» κλπ).

Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της περιπτώσεως αυτής, όμως αποτελεί το φιλμ «Παύλος Μελάς», το οποίο από το 1974 και μετέπειτα και για 36 έτη δεν επαναπροβλήθηκε σε κινηματογράφο, αλλά κι' ούτε μεταδό­θηκε δημοσίως από κρατικό ή ιδιωτικό κανάλι.

Διόλου παράξενο πάντως μιας και τυγχά­νει ταινία έντονα Ελληνοκεντρική, αλυτρωτική και ξεκάθαρα πατριωτική. Να σημειωθεί οτι το συγκεκριμένο έργο στην Α' προβολή του (περίοδος 1973-1974), «έκοψε» 433.000 εισιτήρια μόνο σε Αθήνα-Πειραιά και Προάστια. Δεδομένου ότι την επο­χή εκείνη υπήρχαν κινηματογράφοι σε πολλά χωριά, και ότι οι εκπαιδευτικές αρχές πρόετρεπαν και διευκόλυναν τις διευθύνσεις των σχολείων, να το βλέπουν δωρεάν ομαδικά οι μαθητές, οι θεατές της ταινίας εύλογα ανέρχο­νται σε υψηλότατους αριθμούς-ρεκόρ.

Αλλωστε οι καλλιτέχνες και οι πάσης φύ­σεως συντελεστές της, την χρονιά εκείνη ήταν ήδη είτε φτασμένα είτε ανερχόμενα και τεράστια ταλέντα στο αντικείμενο τους. Το έργο έχει επίσης την αρετή, εκτός από υπερ­παραγωγή της εποχής (αρχική διάρκεια 195 λεπτά) με γυρίσματα σε φυσικούς χώρους, να διαπραγματεύεται (σε βάθος και σε εύρος) το παρασκήνιο και το προσκήνιο του Μακεδο­νικού αγώνος σε στρατιωτικό και διπλωματι­κό πλαίσιο πέραν της ζωής του ίδιου του Παύλου Μελά.

Εμφανίζονται οι χαρακτήρες και οι στά­σεις Μακεδονομάχων, στρατιωτικών, κληρι­κών, εθελοντών, απλών χωρικών και χαρα­κτηριστικοί τύποι όλων των αντιμαχόμενων παρατάξεων, π.χ. Γίνεται αναφορά στην Κρη­τική Επανάσταση καθώς και στην Εθνική Εται­ρεία. Αναφορές (αρνητικές) γίνονται και στις «μεγάλες δυνάμεις» της εποχής πάνω στο εθνικό θέμα. Παρακολουθώντας κανείς την ταινία μπορεί εύκολα, εύληπτα αλλά και ψυχαγωγούμενος (με την ακριβή έννοια του όρου) να μπει στο πνεύμα της εποχής να προβλημα­τιστεί, να συζητήσει με το περιβάλλον του, και να βρει κίνητρο για αρτιότερη μελέτη ανα­ζητώντας τα σχετικά βιβλία ιστορίας.

Φυσικά το αποεθνικοποιημένο εν πολ­λοίς μεταπολιτευτικό κατεστημένο αυτό ακριβώς δεν ήθελε να συμβεί. Δηλαδή να συ­ντηρηθεί η μνήμη και να προβληθεί η εθνική μας ιστοριογραφία μέσω της 7ης τέχνης. Σήμερα το έργο δεν κυκλοφορεί σε καταστήματα ενοικιάσεως ταινιών, ούτε πωλείται ενώ στο διαδίκτυο μπορεί να «δει» κάποιος μόνο μια περικομμένη χρονικά και μέτρια σε τεχνι­κή απόδοση "κόπια".

Η ταινία αν και μυθοπλασίας στηριζόμενη κυρίως στην βιογραφία του Παύλου Μελά, δεν απέχει ιδιαίτερα από τα δρώμενα της εποχής. Αρχίζει με την απαγωγή και το φόνο μιας Ελληνίδας δασκάλας, η οποία δεν δέ­χεται να εκβουλγαριστεί και στα επιχειρή­ματα της καταρρίπτει τον ψευδή καιροσκοπι­κό λόγο της Βουλγαρικής προπαγάνδας. Προβάλλεται έτσι η συμβολή των ηρωικών γυναικών που ήταν και πραγματικότητα. (Σήμερα οι δασκάλες απλώς «μετατίθενται» από την Θράκη και από την κατεχόμενη Κύπρο για να μην δημιουργούν και προβλήματα).

Η πατριωτική ατμόσφαιρα στο σπίτι όπου ανδρώνεται ο Παύλος Μελάς δημιουργεί τρομερή αντίθεση με τα σημερινά πρότυ­πα των «μεγαλοαστών» της εποχής μας. Η αλληλογραφία του κεντρικού ήρωα, οι δια­ξιφισμοί και οι διχόνοιες των βουλευτών της εποχής είναι αυθεντικές και διδακτικότατες για το σήμερα.

Το περιστατικό της προσκλή­σεως σε μονομαχία μεταξύ των δύο αξιωματικών είναι γεγονός. Στην πρώτη αποστο­λή συμμετείχαν 4 αξιωματικοί οι Κοντούλης, Μελάς, Πάππουλας και Κολοκοτρώνης. Οι δύο πρώτοι υπέβαλλαν αναφορές δι­αφορετικές από τους άλλους κι' αυτό προκά­λεσε μονομαχία Μελά - Κολοκοτρώνη όπου ο Παύλος τραυμάτισε ελαφρά τον αντίπαλο του. Τότε δεν υπήρχαν τηλεοπτικά παράθυρα, αλλά ούτε και οι άνθρωποι που κάνουν τα πάντα για να βγουν οι διαφορές τους στην δημοσιότητα.

Το ποτάμι που περνούν οι ηθοποιοί είναι ο Αλιάκμονας ένα από τα τρία περάσματα των εθελοντών προς την κατεχόμενη Μακε­δονία. Η κατάδοση του Μελά, η παγίδα, η συμπλοκή, ο θανάσιμος τραυματισμός, και η εντολή του σε συναγωνιστές, και στον υιό του να συνεχίσουν τον αγώνα είναι επίσης ιστορικά γεγονότα κι' όχι σκηνοθετική μυ­θοπλασία.

Η καλλιτεχνική αξία του έργου είναι υψη­λοτάτη, και σε τεχνικές λήψεις, και σε αισθη­τική απόδοση. Θα περιοριστούμε μόνο σε εν­δεικτικές αναφορές. Οι ένοπλοι ιππείς που καλπάζουν με κάθετη λήψη κάτω από τις στήλες του Ολυμπίου Διός, καθώς και οι μαυροφόρες γυναίκες που συνοδεύουν το σώμα του ήρωα με ειδικές λήψεις ευρυγώνιων φακών, ώστε να φαίνονται σαν χορός αρχαίας τραγωδίας, συνδέουν το τότε με το αρχαίο Ελληνικό παρελθόν.

Οι σκηνές πάλι μέσα στις αχνοφωτισμένες σιωπηλές εκκλησίες εισάγουν στον σοβα­ρό μυστικισμό της Ορθοδοξίας. Οι μονό­λογοι - επιστολές του Παύλου «...μια άγνωστη πολύ μεγάλη δύναμη με ωθεί διαρκώς στην Μακεδονία» αποτυπώνουν την έμφυτη μεταφυσική - που ήταν πασιφανής - στον αυτοθυσιαζόμενο πρωταγωνιστή.

Ο μακεδονομάχος Ντίνας που τρέχει μέσα στα έλη να κρύψει το κομμένο κεφάλι του Παύλου για να μην ανα­γνωριστεί, βγαίνει κατευθείαν από τις σελίδες του έπους των κλεφταρματωλών του 1821 μέσα από το ποίημα ο «Αστραπόγιαννος» του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, όπου ο  Λαμπέτης, υπαρ­χηγός του Αστραπόγιαννου, τρέχει και θά­βει το κεφάλι του αρχηγού του για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων, μετά από φονική μάχη στην περιοχή του Ασπροποτάμου).

Εξαίσια είναι επίσης η σκηνή όπου οι Μα­κεδονομάχοι κατεβαίνοντας από τα χιονισμένα βουνά, φέρνουν μαζί τους και την άνοι­ξη της ελευθερίας, αφού η φύση που τους υποδέχεται εμφανίζεται σταδιακά ως ανοι­ξιάτικη πλέον. Την ίδια σκηνή θα ξαναδούμε στα 1981, μόνο στο μυθικό κινηματογραφικό έργο «Εξκάλιμπερ», όταν οι ιππότες ενώνονται και πάλι για την σωτηρία της πατρίδος, κάτω από τον ήχο των  CARMINA BURANA μετά τον καλπασμό τους, κάθε κομμάτι τε­φρής γης ξανανθίζει με μαγικό τρόπο.

Οι λήψεις στο σπίτι της Σιάτιστας, όπου ο ήρωας με βάθος στην κάμερα, μόνο τις φλόγες της εστίας αναπολεί τις προηγούμε­νες στιγμές της ζωής του, στερεώνουν λα­μπρά τις αντιθέσεις της μαγείας του κινηματογράφου. Κορυφαία όμως σκηνή είναι αυτή της συνάντησης των εθελοντικών σωμάτων όπου ομαδικά απαγγέλλεται ο Εθνικός Ύμνος, και τότε στις τελευταίες στροφές του ένας λαμπρός ηλιακός δίσκος διαπερνά ολόφωτος και αναδυόμενος τα συμβολικά μαύρα σύννεφα της σκλαβιάς και τους κα­πνούς του πολέμου.

Τα μουσικά κομμάτια της ταινίας τυγχά­νουν επίσης κορυφαία. Από το κλέφτικο «Ένας αητός» που τραγουδιέται στο γλέντι των πολεμιστών, μέχρι το «Σε κλαίει λα­ός...» που τραγουδά η Δήμητρα Γαλάνη σε μελοποιημένους στίχους Κωστή Παλαμά. Και φυσικά το εμβατήριο του Παύλου Μελά που ακούγεται σε εναλλασσόμενες χαμηλές και υψηλές κλίμακες δημιούργημα μοναδικό του μεγάλου μουσουργού Γιάννη Σπανού.

Το έργο ακόμη και σήμερα 36 έτη μετά στέκει καλλιτεχνικά αγέραστο, αισθητικά αξεπέραστο και ιστορικά ανεκτίμητο για τον Ελληνικό κινηματογράφο. Οι ίδιοι οι συντελε­στές δώσανε άλλωστε τον καλύτερο τους ε­αυτό. Οι δε τότε κυβερνητικοί παράγοντες προσφέρανε αξιόλογη βοήθεια και αρωγή. Και η αρωγή αυτή ήταν φυσικά μια ακόμη -σοβαρή - αιτία για την σημερινή εξαφάνιση της ταινίας.

Η ιστορία μας αναγκάζει πάντως να χρω­στούμε θερμές ευχαριστίες στο Κυπριακό Ελληνορθόδοξο Ίδρυμα «ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΑΡΝΑΒΑΣ» που μέσω της «Elpis Film»πριν πολλά χρόνια, αυτό και μόνον, διέσωσε την ταινία και την κυκλοφόρησε σε μορφή βιντεοταινίας (VHS), στις αρχές της δεκαετί­ας του 1980 ιδιωτικά.

Συγχαρητήρια όμως αξίζουν και στους συντελεστές του περιοδικού που σήμερα αποφάσισαν να διαθέσουν το έργο σε εύ­χρηστο DVD ώστε να φτάσει στο σπίτι κάθε συμπα­τριώτη μας. Ακυρώνοντας δια παντός και ορι­στικά πλέον την εξαφάνιση της ταινίας τώρα που ακριβώς τα σύννεφα στον ουρανό της Μακεδονίας μαυρίζουν και πάλι.

Ντροπή για την ΥΠΕΞ: Υπάρχουν Έλληνες στην ΠΓΔΜ

Τις μέρες των Χριστουγέννων βρέθηκα στην ΠΓΔΜ και στο ορεινό και χιονισμένο Πέχτσεβο. Μια κωμόπολη 5.000 κατοίκων, στο ανατολικό τμήμα της χώρας, γύρω στα 180 km από τα σύνορα και το τελωνείο της Δοϊράνης.
Τι μου κίνησε το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον να βρεθώ σε υψόμετρο 1.150 μέτρων ;

Η ελληνική καταγωγή της πλειοψηφίας των κατοίκων. Όσο και αν ακούγεται απίστευτο, οι σημερινοί κάτοικοι του Πέχτσεβο, κατάγονται απο την ανατολική Θράκη.
Το 1923 οι προγονοί τους αφήνοντας πίσω τα χωριά τους στον κόλπο της Καλλίπολης, βρέθηκαν περιπλανώμενοι στο Πέχτσεβο, όπου και επέλεξαν για νέα τους πατρίδα.
Φιλήσυχοι και εργατικοί, ποτέ δεν είχαν πρόβλημα με την σλαβική πλειοψηφία της περιοχής, που τους αποκαλούσαν υποτιμητικά «γκρεκουλίτσι».
Τα ελληνικά επίθετα άλλαξαν. Επί Σερβίας πήραν την κατάληξη -ιτς. Όταν κατέλαβαν τα Σκόπια οι Βούλγαροι, επέβαλλαν το -οφ και τέλος μετά το 1945 η κατάληξη έγινε - σκι.
Ξεχασμένοι από την πατρίδα, οι άνθρωποι αυτοί διατήρησαν τις ελληνικές τους ρίζες. Ακόμη και τα παιδιά μεικτών γάμων, δηλώνουν περήφανα την ελληνική καταγωγή τους αν και πολλά δεν γνωρίζουν λέξη ελληνική.
Το 2003 κάτοικοι του Πέχτσεβο, ίδρυσαν τον σύλλογο «Έλληνες από την Καλλίπολη», με κύριο στόχο τη διάσωση της γλώσσας, του πολιτισμού και της παράδοσης.

Τα τελευταία δύο χρόνια μάλιστα, λειτουργεί στο πλαίσιο του συλλόγου φροντιστήριο ελληνικής γλώσσας, με μικρούς αλλά και μεγάλους μαθητές (φωτογραφία).

Είναι χαρακτηριστικό πως ο σύλλογος αριθμεί σήμερα 450 μέλη.
Γράφω το κείμενο αυτό, για να ευαισθητοποιήσω τους Θρακικούς Συλλόγους του νομού μας, που δεν είναι και λίγοι. Πιστεύω πως θα μπορούσαν να βοηθήσουν σημαντικά τον σύλλογο στο Πέχτσεβο.

Όπως επίσης και οι Σερραίοι επιχειρηματίες που θα ήθελαν να δραστηριοποιηθούν στην περιοχή.

Υπάρχουν πολλές δυνατότητες για επενδύσεις και συνεργασίες (ένδυση, ξυλεία, τουρισμός κλπ) με επιχειρηματίες του Πέχτσεβο ελληνικής καταγωγής (όσοι θέλουν πληροφορίες και διευκρινήσεις μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μου).

Πρέπει να βοηθήσουμε τους ανθρώπους αυτούς, που τους ... ανακαλύψαμε μόλις το 2003 και διατήρησαν τις ελληνικές ρίζες, κόντρα στην ... απόσταση, στη σλαβική πλειοψηφία της περιοχής και βέβαια την αδιαφορία της πατρίδας.

Πηγή: InfoSerres

Κτηματολόγιο για .."Μακεδόνες"!!!

Μετά το πυροτέχνημα της Χάγης, η κυβέρνηση των Σκοπίων θυμήθηκε τα... «παιδιά των προσφύγων από την Ελλάδα».
Η υπηρεσία Μετανάστευσης των Σκοπίων καλεί τώρα «τους εναπομείναντες..... "Μακεδόνες του Αιγαίου" να καταθέσουν δικαιολογητικά για τη διεκδίκηση των "περιουσιών" τους στην Ελλάδα».
Σε τι ύψος υπολογίζουν οι ίδιοι τις «περιουσίες» αυτές;
Ούτε λίγο, ούτε πολύ σε... 18 δισ. ευρώ!
Δικαίωμα διεκδίκησης, σύμφωνα με το σχέδιο, έχουν όχι μόνο «αιγαιάτες Μακεδόνες» που ζουν στην ΠΓΔΜ, αλλά και σε άλλες χώρες και, σύμφωνα με δημοσιεύματα, υπάρχουν ήδη 8.000 αιτήσεις τις οποίες χειρίζεται ειδική εισαγγελέας των Σκοπίων.
Τακτικός στόχος των κινήσεων αυτών είναι η υπόθεση να οδηγηθεί, κάποια στιγμή, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Στρατηγική επιδίωξη, όμως, είναι να περάσει «από το παράθυρο» η αναγνώριση «μακεδονικής εθνότητας», καθώς η σχετική επιχειρηματολογία ισχυρίζεται ότι οι «Αιγαιάτες» εξαιρέθηκαν των ρυθμίσεων του ελληνικού κράτους (το 1982 και 1985) περί αμνηστίας και επιστροφής περιουσιών στους πολιτικούς πρόσφυγες, λόγω της «μακεδονικής ταυτότητάς» τους.
Ετσι, περίπου 500 αιτούντες από την περιοχή του Στιπ ζητούν να πάρουν πίσω εκτάσεις γύρω από τη Θεσσαλονίκη αξίας περίπου ενός δισ. ευρώ.
Ενώ και αρκετοί άλλοι διεκδικούν κτήματα στους νομούς Καστοριάς, Φλώρινας, Κοζάνης, Πέλλας, Ημαθίας, Κιλκίς και Σερρών.
Η Υπηρεσία Μετανάστευσης του υπουργείου Εξωτερικών των Σκοπίων προμηθεύει στους ενδιαφερόμενους έγγραφα, όπου συμπληρώνουν αναλυτικά τι διεκδικούν (σπίτια, αχυρώνες, χωράφια, ζώα, κ.λπ.), κάτω από ποιες συνθήκες χάθηκαν αυτά και σε ποιο υποθηκοφυλακείο βρίσκονται οι τίτλοι ιδιοκτησίας.
Μάλιστα, στο συμπληρωμένο «υπόδειγμα» που τους διανέμεται, ο «αιτών» ονομάζεται... «Γιώργος Δώνης» από την Καστοριά, ενώ στο «κουτάκι» της ιθαγένειάς του αναγράφεται «Makedonsko».
Οσο για τη σημερινή κατάσταση των ακινήτων;
Η τυπωμένη απάντηση είναι παντού ίδια: «Τα χρησιμοποιεί το κράτος της Ελλάδας».

Άνω...χωρίς... Κάτω Κεράσοβο!!!

[-Η «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας»

• Ασαφές παραμένει το πλαίσιο πουπροτείνεται σε μεγάλα και ακανθώδη θέματα όπως τα διαβατήρια και η ιθαγένεια


• Το νέο όνομα θα χρησιμοποιείται μόνο στους διεθνείς οργανισμούς ενώ συστήνεταιη χρήση του και σε διμερές επίπεδο


• Τόσο η Αθήνα όσο και τα Σκόπια φαίνεται να αποδέχονται ως βάση για διαπραγμάτευση το αναθεωρημένο «πακέτο ιδεών»

Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» (Republicof Νorthern Μacedonia) είναι ο όρος που προτείνει ο Μάθιου Νίμιτς για την επίλυση της εκκρεμότητας της ονομασίας των Σκοπίων. Ο ειδικός διαμεσολαβητής έδωσε χθες στους δύο διαπραγματευτές αναθεωρημένο «πακέτο ιδεών» (απέφυγε επιμελώς να χρησιμοποιήσει τη λέξη «πρόταση» στις δημόσιες δηλώσεις του), το οποίο σύμφωνα με πληροφορίες η Αθήνα- αλλά και η σκοπιανή πλευρά-αποδέχεται ως βάση για διαπραγμάτευση. Συστήνεται η επέκταση της χρήσης του σε διμερές επίπεδο, ενώ η συνταγματική ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας» παραμένει αμετάβλητη. Ασαφές παραμένει το πλαίσιο των ιδεών σε ακανθώδη ζητήματα όπως τα διαβατήρια και η υπηκοότητα. Οι δύο χώρες δεν θα μπορούν να χρησιμοποιούν αποκλειστικά τον όρο«Μακεδονία», αλλά για εμπορικούς σκοπούς η χρήση θα είναι απεριόριστη.-]

Τι είναι ετούτοι ρε παιδιά; Υπάρχει Ελληνική κυβέρνηση που συζητά τέτοιες προτάσεις; Τις βρίσκει μάλιστα και "ως βάση για διαπραγμάτευση"! Να τους ξυπνήσει κάποιος. Σκουντήστε τους που να πάρει και να σηκώσει. Τίποτα δεν έχουν διδαχθεί από την Ιστορία; Άκουσαν ποτέ για Βόρειο και Νότιο Βιετνάμ; Διάβασαν -στα κολλέγια του Ψυχικού ή στα αντίστοιχα των Παρισίων- όσα γράφει για Βόρεια και Νότια Κορέα; Καταλαβαίνουν τι πληγές ανοίγουν στο "σώμα και την ψυχή της Ελλάδος"; Ενδιαφέρονται γι΄αυτές;

Κοιμούνται όρθιοι. Υπνοβατούν. Δεν εξηγείται αλλιώς.
Υπουργέ των Εξωτερικών, Το "Άνω Κεράσοβο", στην Αιτωλοακαρνανία, υπάρχει ως χαρακτηρισμός για να διακρίνεται από το "Κάτω Κεράσοβο". Εδώ θα μας "σαϊλέψ' ντιπ". Αν αυτοί είναι "Βόρεια Μακεδονία", τότε να δηλώσουμε όλοι οι Έλληνες "ΝοτιοΜακεδόνες";
Και να υπάρχει συννενόηση αντίστοιχη "Άνω" με "Κάτω Κεράσοβο", αυτό θέλετε;

ΑΝΩ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ : Ποιά ήταν και ποιά είναι

της Γεωργίας Καραμήτρου-Μεντεσίδη, δρ. αρχαιολόγου.

ΔΕΝ είναι γεωγραφικός όρος, είναι ιστορικός. Δεν σημαίνει άνω και κάτω πάτωμα. ΔΕΝ υποψιάζει κανέναν ότι κάτι παραπάνω ξέρουν οι Σκοπιανοί και ο Νίμιτς;Οι Σκοπιανοί και οι φίλα προσκείμενοί τους γνωρίζουν την ιστορία και διεκδικούν.Οι δικοί μας γνωρίζουν; Αν ναι, το κρύβουν, αν όχι τότε «η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης».Πάντως η Άνω Μακεδονία ήταν η ΒΔ Μακεδονία (σημερινή Δυτική και μέρος της εκτός Ελληνικών συνόρων), όρος που χρησιμοποιείται από τον Ηρόδοτο ως και τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο και ως σήμερα στην εκκλησιαστική ορολογία.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Η σημερινή Δυτική Μακεδονία, χώρα που ορίζεται από μικρούς και μεγάλους ορεινούς όγκους και διατρέχεται από τον ποταμό Αλιάκμονα, ανήκει στην Άνω - ορεινή- Μακεδονία των αρχαίων, η οποία εκτεινόταν πέρα από τα σημερινά ελληνικά σύνορα και περιελάμβανε τον ποταμό Εριγώνα, τις λίμνες Αχρίδα και Πρέσπες και τις περιοχές μέχρι τα όρη Dautika, Babuna, Dren στα βόρεια. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. υπήρξε σταθμός της πορείας του «πολυπλάνητου» έθνους των βορειοδυτικών ελληνικών φύλων, στα οποία ανήκαν οι Μακεδόνες και οι Δωριείς (Ηρόδοτος 1.56, 8.137-139, Θουκυδίδης 2.99). Ένας κλάδος τους, οι Αργεάδες Μακεδόνες, στους οποίους βασίλευαν οι Τημενίδες, απόγονοι του Τημένου, γιου του Ηρακλή, μετά από διαδοχικές μετακινήσεις εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Ολύμπου. Στις αρχές του 7ου π.Χ. αι., με πρώτο γνωστό βασιλιά τον Περδίκκα, ίδρυσαν το κράτος των Αιγών. Από τις Αιγές, που σύμφωνα με μεταγενέστερη παράδοση ιδρύθηκαν από τον Αργείο Κάρανο τον 8ο π.Χ. αι., και αργότερα την Πέλλα, γύρω στο 400 π.Χ., συνέχισαν την επεκτατική τους δράση για πολλούς αιώνες. Η Άνω Μακεδονία μνημονεύεται για πρώτη φορά στον Ηρόδοτο και συγκεκριμένα σε δύο χωρία. Στο πρώτο (7.173.4) περιγράφει την εισβολή των στρατευμάτων του Ξέρξη στη Θεσσαλία: «εσβολήν ες Θεσσαλούς κατά την Άνω Μακεδονίην δια Περραιβών κατά Γόννων πόλιν, τη περ δή και εσέβαλε η στρατιή Ξέρξεω”. Στο δεύτερο (8.137-139) αφηγείται την περιπέτεια του ιδρυτή του βασιλείου των Αιγών και απογόνου του Ηρακλή, Περδίκκα, ο οποίος, μαζί με τους αδερφούς του Γαυάνη και Αέροπο, «εξ ’Άργεος έφυγον ες Ιλλυριούς (...) εκ δε των των Ιλλυριών υπερβαλόντες ες την Άνω Μακεδονίην απίκοντο ες Λεβαίην πόλιν». Σαφέστερο διαχωρισμό μεταξύ άνω και κάτω Μακεδονίας συναντάμε στον Θουκυδίδη κατά την εξιστόρηση των συγκρούσεων των Αθηναίων και Λακεδαιμονίων στον βορειοελλαδικό χώρο, στη διάρκεια του λεγόμενου Πελοποννησιακού Πολέμου (2.99.1): «ες την κάτω Μακεδονίαν, ης ο Περδίκκας ήρχεν. Των γαρ Μακεδόνων εισι Λυγκησταί και Ελιμιώται κα άλλα έθνη επάνωθεν, ά ξύμμαχα μεν εστι τούτοις και υπήκοα, βασιλείας δ’ έχει καθ’ αυτά. Των δ’ παρά θάλασσαν νυν Μακεδονίαν Αλέξανδρος ο Περδίκκου πατή και οι πρόγονοι αυτού, Τημενίδαι γαρ το αρχαίον όντες εξ Άργους...». Και στα επόμενα δύο χωρία (1.59 και 2.100) ο διαχωρισμός είναι εξίσου σαφής: «και καταστάντες «οι Αθηναίοι» επολέμουν μετά Φιλίππου και των Δέρδου αδελφών άνωθεν στρατιά εσβληκότων», «ίππους δε προσμεταπεμψάμενοι από των άνω συμμάχων». Ο Στράβων (7, C326) κατονομάζει τέσσερις περιοχές που ανήκαν στην Άνω Μακεδονία, στην οποία, οι Ρωμαίοι διατήρησαν καθεστώς «ελευθερίας» και αυτονομίας: «και δη και τα περί Λύγκον και Πελαγονίαν και Ορεστιάδα καί Ελίμειαν την Άνω Μακεδονίαν εκάλουν, οι δε ύστερον και ελευθέραν». Ο ίδιος (7, απόσπ.12), αναφερόμενος σε ποταμούς ως φυσικά γεωγραφικά όρια μεταξύ Θεσσαλίας, Ηπείρου και Μακεδονίας, τη συνδέει με τον Αλιάκμονα: «ότι Πηνειός ορίζει την Κάτω και προς τη θαλάττη Μακεδονίαν από Θετταλίας και Μαγνησίας, Αλιάκμων δ’ την Άνω Μακεδονίαν».Ο Λίβιος (45.29.9 και 45.30.6) αναφερόμενος στη διαίρεση της Μακεδονίας σε τέσσερις «μερίδες» μετά την ήττα του Περσέα στην Πύδνα το 168 π.Χ. από τους Ρωμαίους υπό τον Αιμίλιο Παύλο, ορίζει ως τέταρτη μερίδα την Άνω Μακεδονία «trans montem Boram», με έδρα την Πελαγονία και σύνορα την Ιλλυρία και την Ήπειρο. Αναφέρει σ’ αυτήν, ως κατοίκους, τους Εορδούς, Λυγκηστές, Πελαγόνες και προσθέτει, ως περιοχές, την Ατιντανία, την Τυμφαία και την Ελιμιώτιδα. Από τη σύγχρονη ιστορική έρευνα εντάσσονται σ’ αυτήν η Ελιμιώτις, η Λυγκηστίς, η Ορεστίς, η Πελαγονία, η Εορδαία, η Τυμφαία, η Δερρίοπος, η Ατιντανία και η Δασσαρήτις. Ομοφωνία, ωστόσο, υπάρχει μόνο για τις πρώτες τέσσερις περιοχές, ενώ η Δερρίοπος εντάσσεται στην Πελαγονία. Οι ανένταχτες περιοχές στα δυτικά-βορειοδυτικά, κυρίως, της Άνω Μακεδονίας μπορούν να συμπεριληφθούν στα «άλλα έθνη επάνωθεν» του Θουκυδίδη (2.99), αν ήταν μακεδονικές. Οπωσδήποτε, ένα τμήμα της θεωρούμενης Δασσαρήτιδας, όπως και της Ατιντανίας, ανήκε στην Ήπειρο, ενώ η περιοχή γύρω από τη Λυχνίτιδα-Αχρίδα μπορεί να ενταχθεί στην Άνω Μακεδονία. Για τα νέα αυτά όρια της Άνω Μακεδονίας, τα οποία αποτυπώθηκαν πάνω σε χάρτη της Γ.Υ.Σ. (Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού), στηρίχθηκα αφενός στην ιστορική έρευνα, παλαιότερη και νεότερη, και αφετέρου στα πορίσματα της νεότερης αρχαιολογικής-ανασκαφικής έρευνας, η οποία έδωσε νέα διάσταση στην πολιτισμική φυσιογνωμία της Μακεδονίας.Είναι γνωστό, λοιπόν, ότι η Άνω Μακεδονία αποτέλεσε την αφετηρία, το ορμητήριο των βορειοδυτικών ελληνικών φύλων, τα οποία στο βόρειο χώρο ονομάστηκαν μακεδονικά και στο νότιο δωρικά, κατά τον Ηρόδοτο. Σύμφωνα με τον Ησίοδο (8ος αι. π.Χ.) ο Μακεδών ήταν αδελφός του Μάγνητα, γιοί και οι δυο του Δία και της Θυίας, κόρης του Δευκαλίωνα και αδελφής του Έλληνα. Κατά τον Ελλάνικο, συγγραφέα του 5ου π.Χ. αι., ο Μακεδών ήταν γιος του Αιόλου και εγγονός του Έλληνα. Η σημασία των αρχαίων αυτών πηγών, που δεν εξαντλούνται στις παραπάνω, έγκειται στο ότι μας δείχνουν με ποιον τρόπο οι νότιοι Έλληνες αντιλαμβάνονταν, ήδη από τα ομηρικά χρόνια, την ενότητα του ελληνικού έθνους, στο οποίο ανήκαν και οι Μακεδόνες - ας μη ξεχνάμε άλλωστε ότι οι θεοί κατοικούσαν στον Όλυμπο. Η Άνω Μακεδονία με τα βασίλεια της Ελίμειας, Ορεστίδας, Εορδαίας, Λυγκηστίδας και Πελαγονίας, δεν είχε αποδυναμωθεί και απομονωθεί πολιτισμικά και κοινωνικά, όπως δυστυχώς αρχικά, από έλλειψη αρχαιολογικών-ιστορικών δεδομένων, είχε γραφεί. Αυτό αποδεικνύεται από την υψηλή χρονολόγηση, τον πλούτο, την ποιότητα και το χαρακτήρα των αρχαιολογικών ευρημάτων, μετά τη συστηματική έρευνα στην Αιανή και αλλού, που επέβαλε την επανεξέταση, κάτω από νέο πρίσμα, παλαιότερων αρχαιολογικών ευρημάτων.Η αποκάλυψη στην Αιανή οικοδομημάτων και μνημειακών τάφων με ανάλογα κινητά ευρήματα, που δηλώνουν αυτόματα ενιαίο ελληνικό πολιτισμό και χρονολογούνται στα αρχαϊκά και κλασικά χρόνια, οδηγεί αναγκαστικά στη διαπίστωση ότι υπήρχαν οργανωμένες πόλεις με λαμπρή αρχιτεκτονική πολύ πριν από την ενοποίηση όλης της Μακεδονίας από τον Φίλιππο Β' (359-336 π.Χ.), στον οποίο οι ιστορικοί απέδιδαν την ίδρυση των πρώτων πόλεων- αστικών κέντρων στην Άνω Μακεδονία. Παράλληλα, η αποκάλυψη αρχαϊκών και κλασικών επιγραφών, από τις πρωιμότερες του μακεδονικού χώρου, αποτελούν απτά τεκμήρια της εθνικής ταυτότητας των Μακεδόνων. Κατά τρόπο λογικό και αναγκαίο συμπεραίνουμε ότι, παράλληλα με τους Αργεάδες Μακεδόνες της Κάτω Μακεδονίας, τα «επάνωθεν», κατά το Θουκυδίδη, ελληνικά βασίλεια της Άνω Μακεδονίας, χαρακτηρίζει τον 6ο και 5ο π.Χ. αι. υψηλό βιοτικό και πολιτιστικό επίπεδο.Οι σύγχρονοι νομοί Καστοριάς, Φλώρινας, Κοζάνης και Γρεβενών ανήκαν στην Άνω Μακεδονία, σύμφωνα με το διαχωρισμό της Μακεδονίας από τους αρχαίους συγγραφείς σε ορεινή – Άνω - και πεδινή - Κάτω. Η Άνω Μακεδονία, λοιπόν, απαρτιζόταν από ιδιαίτερα βασίλεια που αποτελούσαν συγγενικές φυλετικές ομάδες - έθνη με κοινωνικό και πολιτικό σύστημα, το οποίο βασιζόταν κατά τους πρώτους αιώνες της εμφάνισής τους στις αρχές του αγροτοποιμενικού βίου. Μέσα στα γεωγραφικά όρια των παραπάνω νομών κατοικούσαν οι Ορέστες, Λυγκηστές, Εορδοί, Τυμφαίοι, Ελιμιώτες, οι οποίοι μέχρι την ύστερη αρχαιότητα, παρόλη την ενοποίηση του μακεδoνικού βασιλείου, την ανάπτυξη των πόλεων ως διοικητικών κέντρων και τη ρωμαϊκή κατάκτηση, διατήρησαν τη φυλετική τους οργάνωση, όπως φαίνεται και από τις αναφορές του εθνικού της περιοχής στον αυτοπροσδιορισμό των κατοίκων τους π.χ. Μακεδών Ελιμιώτης, Εορδαίος κτλ. Η οριστική ενοποίηση επιτεύχθηκε χάρη στην πολιτική και στρατιωτική ιδιοφυία του Φιλίππου Β’, ο οποίος με συνεχείς νίκες και άριστες διπλωματικές μεθόδους πέτυχε την ενσωμάτωση των εθνών της Άνω Μακεδονίας, την κατάταξη των ευγενών στην τάξη των εταίρων, και συνεπώς την εξασθένηση και κατάργηση των ηγεμονικών οίκων. Η προσάρτηση της Ελίμειας, όπως και των άλλων «επάνωθεν» περιοχών, πραγματοποιήθηκε μάλλον ειρηνικά και εδραιώθηκε μετά την επιτυχή απώθηση και συντριβή των Ιλλυριών τόσο από τον Φίλιππο (358 π.Χ.) όσο και τον στρατηγό του Παρμενίωνα (356 π.Χ.), ο οποίος, όπως και πολλοί άλλοι στρατηγοί, καταγόταν από την Άνω Μακεδονία και συγκεκριμένα από την Πελαγονία, βορείως του Εριγώνα, σημερινού Cerna.Είναι βέβαιο ότι η συμβολή των «επάνωθεν» στη νικηφόρα εκστρατεία ως τις Ινδίες, που έγινε με τη συμμετοχή όλων των Ελλήνων «πλην Λακεδαιμονίων», υπήρξε καθοριστική. Από τις έξι ταξιαρχίες του Μ. Αλεξάνδρου στα 330 π.Χ. τρεις προέρχονταν από την Άνω Μακεδονία, δηλαδή την Ελίμεια, την Ορεστίδα μαζί με τη Λυγκηστίδα και την Τυμφαία (Διόδωρος 17. 57. 2). Επιπλέον διοικούνταν για πολλά χρόνια από ταξίαρχους (ο Κοίνος Πολεμοκράτους, Ελημιώτης, ο Περδίκκας Ορόντου από την Ορεστίδα και ο Αμύντας Ανδρομένους και Πολυπέρχων Σιμμία αργότερα από την Τυμφαία), μέλη των βασιλικών οίκων της Άνω Μακεδονίας. Επιπλέον ταξίαρχοι, όπως ο Κρατερός και άλλοι, διοικούσαν ταξιαρχίες που προέρχονταν από άλλες περιοχές. Για τις τρεις μόνον από τις έξι ταξιαρχίες χρησιμοποιείται ο όρος ασθέταιροι. Το όνομα δόθηκε από τον Μ. Αλέξανδρο και συνδεόταν με ένα είδος πολεμικών τιμών για εξαιρετικές υπηρεσίες και αφορούσε δε τους Μακεδόνες από την Άνω Μακεδονία, οι οποίοι ξεχώριζαν για τις ικανότητές τους σε σκληρές δοκιμασίες.Κατά το 2ο π.Χ. αι., και συγκεκριμένα μετά την ήττα του Περσέα στην Πύδνα το 168 π.Χ., σύμφωνα με το διακανονισμό του Αιμιλίου Παύλου στην Αμφίπολη η Άνω Μακεδονία αποτέλεσε, όπως ήδη αναφέραμε, την τέταρτη μερίδα. Το ίδιο καθεστώς διατηρήθηκε πιθανότατα και μετά την ήττα του σφετεριστή του μακεδονικού θρόνου Ανδρίσκου στα 148 π.Χ. από τα ρωμαϊκά στρατεύματα, που είχε ως συνέπεια και τη μεταβολή της Μακεδονίας σε ρωμαϊκή επαρχία (provincia Macedonia), με έδρα τη Θεσσαλονίκη.

Εφημερίδα Κοζάνη