Νόμιμη άμυνα εναντίον ληστών

γράφει ο καθηγητής Αλέξανδρος Κατσαντώνης

Συντάραξε την κοινή γνώμη ο νεαρός φοιτητής ο οποίος πυροβόλησε με κυνηγετικό όπλο και σκότωσε έναν Αλβα­νό ληστή που μπήκε στο σπίτι όπου ζούσε με τους γονείς του κρατώντας ένα μαχαίρι για να τους λη­στέψει.

Και τι δεν γράφτηκε για το περιστατικό αυτό! Οτι μέσα στον ίδιο χρόνο είχαν ξαναμπεί ληστές άλλες δύο φορές και ότι ο νεαρός ζούσε με τον φόβο μιας νέας επίθεσής. Οτι δεν ήταν κανένα παλιόπαιδο, αλλά ένα καλό και ευγενικό παιδί, φοιτητής της Κτηνιατρικής. Οτι είδε τον ληστή να απειλεί τη μητέρα του με το μαχαίρι που κρατούσε. Οτι... σκόνταψε κι έπεσε, με αποτέλεσμα να εκπυρσοκροτήσει το όπλο κ.ο.κ.

Νομίζω ότι τα παραπάνω είναι τελείως περιττά, διότι το περιστατικό δικαιούται της ίδιας νομικής-ποινικής μεταχείρισης, ακόμα κι αν ο ληστής είχε ξαναμπεί στο σπίτι όχι δύο, αλλά δέκα φορές, αν ο νεαρός δεν ήταν «ευγενικός φοιτητής», αλλά 60χρονος αργόσχολος, ακόμα κι αν δεν είχε «σκοντάψει», αλλά με τον απολύτως δικαιολογημένο τρόμο ότι κινδυνεύει η ζωή του και η ζωή των γονιών του από τον οπλισμένο ληστή, πυροβόλησε με κυνηγετική καραμπίνα τον οπλισμένο με φονικό όπλο εισβολέα και μάλιστα ηθελημένα. Εναν εντελώς άγνωστο του εγκληματία, αγνώστου βαθμού αγριότητας, γνωρίζοντας μόνο το πλήθος πρόσφατων περιστατικών, κατά τα οποία ληστές σκότωσαν αθώους ανθρώπους, εισβάλλοντας στα σπίτια τους, για να τους αφαιρέσουν λίγα ευρώ.

Ειδικότερα: κατά το ισχύον ποινικό δίκαιο (άρθρο 22 Ποινικού Κώδικα), αποκλείεται ο άδικος χαρακτήρας της πράξης, ακόμα και της ανθρωποκτονίας από πρόθε­ση, σε περίπτωση που συντρέχει άμυνα, δηλαδή «αναγκαία προσβολή του επιτιθέμενου, στην οποία προβαίνει το άτομο για να υπερασπιστεί τον εαυτό του ή άλλον από παρούσα και άδικη επίθεση εναντίον τους». Η νομική βάση της άμυνας, ως λόγου που απο­κλείει τον άδικο χαρακτήρα της πράξης είναι η τήρηση της «Αρχής της διαφύλαξης του επικρατέστερου εννόμου αγαθού».

Ο αμυνομενος τίθεται χωρίς να φταίει ο ίδιος σε τίποτα προ του διλήμματος να προσβάλει έννομο αγαθό του αδίκως επιτιθέμενου ή να ανεχθεί την προσβολή του δικού του έννομου αγαθού, που μπορεί και να είναι το αγαθό της ζωής  του, από τον αδίκως επιτιθέμενο. Λαμ­βανομένου δε υπόψη ότι το έννομο αγαθό που κινδυ­νεύει είναι η ίδια η ζωή του αμυνόμενου και αυτή των οικείων του, η απάντηση στο ερώτημα, αν το αγαθό της ζωής του επιτιθέμενου ληστή είναι επικρατέστερο των εννόμων αγαθών του αμυνόμενου, είναι στην περίπτωση μας καταφανώς αρνητική. Δυστυχώς τίποτα απολύτως δεν μπορεί να καθησυχάσει τον αμυνόμενο, ότι ο επιτιθέμενος άγνωστος ληστής έχει την αγαθή πρόθεση να... σεβαστεί τη ζωή των ανθρώπων στο σπίτι των οποίων εισβάλλει τη νύχτα, οπλισμένος με φονικό όπλο. Η σκη­νή εξελίσσεται στιγμιαία και κάθε αστυνομική παρέμβαση είναι αδιανόητη. Η στάθμιση από τον αμυνόμενο των αγαθών που συγκρούονται και η αναγκαία προσβο­λή των αγαθών του επιτιθέμενου ληστή, για την εξουδε­τέρωση της επίθεσής του, είναι σχεδόν ταυτόχρονες.

Είναι απολύτως σαφής η βούληση του νόμου υπέρ του δεχόμενου την άδικη επίθεση αμυνόμενου. Τούτο συνάγεται από τον Ποινικό Κώδικα (παρ. 23), σύμφωνα με τον οποίο «ακόμα και σε περιπτώσεις υπέρβασης των ορίων τηδ άμυνας μένει ατιμώρητος και δεν του καταλο­γίζεται η υπέρβαση», αν ο αμυνόμενος «ενήργησε με αυτόν τον τρόπο εξαιτίας του φόβου ή της ταραχής που του προκάλεσε η επίθεση». Υπάρχει νομική διαφορά στην εκτίμηση των δύο συμπεριφορών, αλλά και η πρώ­τη και η δεύτερη οδηγούν στο ατιμώρητο.

Δεν νομίζω ότι υπάρχει ο άνθρωπος που δεν θα καταλαμβάνετο από τρόμο, ξυπνώντας βίαια και βλέποντας έναν οπλισμένο (συνήθως με καλάσνικοφ) άγνωστο να απειλεί τη ζωή του. Αν, λοιπόν, συμπίπτει ο αφυπνισθείς να είναι και οπλισμένος, τότε τα πράγματα δεν έχουν πολλές πιθανότητες να τελειώσουν... χριστιανικά.

Πηγή: Εφημερίδα «Πρώτο Θέμα»