Ζούμε σε μια ιδεολογική τρομοκρατία «προοδευτικών»

συνέντευξη του Σταμάτη Σπανουδάκη στο Περιοδικό «Patria»

Ο Σταμάτης Σπανουδάκης γεννήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1948. Από έφηβος λάτρευε τους «Μπητλς», αλλά και τον Μπαχ. Όμως η μεγάλη του αγάπη για την βυζαντινή μουσική, ήλθε μετά την επιστροφή του από την Γαλλία το 1975, χρονιά κατά την οποία ανακάλυψε τον Χριστό. Οι πρώτοι του δίσκοι ανήκαν στο συμφωνικό η «προγκρέσιβ» ροκ της εποχής (Aphrodite’s Child, Genesis, Yes). Έκτοτε οι τρεις του αυτές αγάπες συνυπάρχουν στα έργα του με μεγαλύτερη έμφαση στους ορχηστρικούς δίσκους του.

Ο δίσκος που τον έκανε μια για πάντα κοσμαγάπητο ήταν το «Κύριε των Δυνάμεων» του 1982. Ήταν ένα έργο θρησκευτικής μουσικής, βασισμένο σε στίχους του 5ου και 7ου αιώνα μ.Χ., που αρχικά έγραψε για τον Γιώργο Νταλάρα. Όμως όπως δήλωσε και ο ίδιος ο Σπανουδάκης: «Δεν ήταν η κατάλληλη στιγμή για να «παντρευτούν» οι κόσμοι μας». Όμως αυτός ο δίσκος είχε την μεγάλη τύχη να ερμηνευθεί από δύο μεγάλες φωνές, τον Γιάννη Κούτρα, βασικό ερμηνευτή του Μικρούτσικου και το σπάνιο μέταλλο της Ελένης Βιτάλη, η οποία πρόσθεσε μια λαϊκότητα στην θρησκευτικότητα του Σπανουδάκη. Έκτοτε ακολούθησαν θρησκευτικοί δίσκοι, όπως «Επτά Παρακλήσεις» (πάλι με την Βιτάλη), «Ημέρα Τρίτη» (με τον Μανώλη Μητσιά) και το ορχηστρικό «Δάκρυ του Ιωάννη».

Ως συνθέτης έχει συνεργασθεί με τις μεγαλύτερες φωνές της ελληνικής δισκογραφίας (Καζαντζίδης, Πάριος, Αρβανιτάκη, Βιτάλη, Πρωτοψάλτη, Μητσιάς, Γαϊτάνος). Ήταν επίσης εκείνος που με τις συνεργασίες του με τον Βασίλη Σαλέα έβαλε το κλαρίνο στα σαλόνια και τις ηχογραφήσεις του έντεχνου, ανοίγοντας την πόρτα για το ελληνικό «έθνικ» και την «εθνοτζάζ».

Εκείνη όμως η πλευρά που μας ενδιαφέρει περισσότερο είναι οι θρησκευτικοί και επικοί/πατριωτικοί δίσκοι για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο(«Μαρμαρωμένος Βασιλιάς»), τον Μέγα Αλέξανδρο («Μέγας Αλέξανδρος: ο μύθος της Ανατολής, το όνειρο της Δύσης» και «Μέγας Αλέξανδρος: οι δρόμοι που δεν περπάτησες» και για την Μικρασιατική Καταστροφή («Για την Σμύρνη»).

Με αφορμή τις συναυλίες του στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 24 και 25 Μαρτίου με τις καλύτερες επικές και θρησκευτικές μουσικές, συζητήσαμε εφ’ όλης της ύλης.

Ερώτηση: «κ. Σπανουδάκη, θα ξεκινήσουμε μιλώντας για τα τρία πρώτα άλμπουμ («Maran Atha», «Looking Back», «Beautiful Lies») που δεν είναι ευρέως γνωστά και ανήκουν στο «προγκρέσιβ ροκ» του ’70. Κάτω από ποιες συνθήκες ηχογραφήθηκαν αυτά τα τρία άλμπουμ; Τι επιρροές από εκείνη την εποχή υπάρχουν στην σημερινή σας δημιουργία;»

Σπανουδάκης: «Χαίρομαι για την ερώτηση σου, γιατί πολλοί λίγοι ξέρουν την προ του ‘80 δουλειά μου. Πρώτος μου δίσκος ήταν το «Beautiful Lies» όταν ζούσα στην Γαλλία το 1970. Οι μουσικοί ήταν όλοι φίλοι μου, Έλληνες κυρίως, που είχαμε βρεθεί εκεί με το όνειρο της διεθνούς επιτυχίας (Σιδεράς, Ταμπόσης, Βλαβιανός). Το δεύτερο, «Looking Back», έγινε το 1974 στην Ελλάδα, στο «Studio Era» της Σταδίου, πάλι με τους εδώ φίλους μουσικούς (Πουλικάκο, Λογαρίδη, Πολίτη, Πολύτιμο και άλλους) Σε αυτούς τους δίσκους τραγουδούσα, έπαιζα μπάσο, κιθάρες, πιάνο και πολλές φορές ντραμς. Το τρίτο, «Maran Atha», έγινε αφού είχα πια πιστέψει στον Χριστό, δηλαδή μετά το 1975 και ήταν η πρώτη μου απόπειρα για αμιγώς ορχηστρική μουσική. Ηχογραφήθηκε από εμένα στο σπίτι μου, σε ένα stereo Revox μαγνητόφωνο, και έπαιξα όλα τα όργανα. Οι επιρροές της εποχής εκείνης με ακολουθούν ακόμα, απλά μεγαλώνοντας προσθέτονται και άλλες.»

Ερώτηση: «Τι είναι εκείνο που σας έστρεψε στην ελληνική μουσική; Και τι εκείνο που σας έκανε να δημιουργήσετε ένα θρησκευτικό άλμπουμ, όπως το «Στον Πρώτο Μουσικό»;»

Σπανουδάκης: «Ο ίδιος ο Χριστός. Ξέρω ότι ακούγεται περίεργα, αλλά πίστεψε με, αν δεν Τον είχα γνωρίσει, δεν θα Τον ακολουθούσα. Ούτε θα είχα το θάρρος σ’ αυτήν την χώρα όπου ζω, να λέω και να κάνω, όσα κάνω. Ελληνική μουσική τώρα, εκτός των Ελλήνων κλασσικών (Σκαλκώτας, Καλομοίρης, Χρήστου, Κυδωνιάτης, Ξενάκης κ.α) δυστυχώς δεν υπάρχει. Τραγούδι άφθονο. Θα έλεγα ότι οι προσευχές και οι μοναχοί του Αγίου Όρους μου έδειξαν τον άλλο ορθόδοξο και βαθιά ελληνικό δρόμο, που με οδήγησε στο «δικό μου» τραγούδι, ποτισμένο για όσους θέλουν να ακούσουν, με την Πίστη μου. Και εδώ μιλάω κυρίως για την στιχουργική μου πλευρά.»

Ερώτηση: «Τι σημαίνει για σας ο Χριστός;»

Σπανουδάκης: «Τα πάντα. Το Α και το Ω, η γέννηση αγκαλιά με τον θάνατο, ως κοινός και ευλογημένος τόπος και χρόνος, το Υπέρλογο και αγαπητικό πνεύμα που χαρίζει φως στην μουσική, ο Πρώτος μουσικός. Πάνω απ’ όλα όμως, ο φίλος και αδελφός μου.

Μιας και η θρησκευτική μουσική καταλαμβάνει ένα σημαντικό μέρος της δημιουργίας σας, πιστεύετε ότι η Τέχνη είναι δρόμος για να φτάσει κανείς στον Θεό;

Αν σου έχει δοθεί αυτή η ευλογία, και δεν εννοώ της τέχνης η του ταλέντου, αλλά της επικοινωνίας. Δόξα τω Θεώ, μπορείς να βρεις τον Χριστό προσευχόμενος, αμαρτάνοντας, όντας δικηγόρος, δημοσιογράφος ή και πολιτικός ακόμα, σε οίκο ανοχής ή στην Βουλή, σε εκκλησία, στην Ερμού, στα Πατήσια, στην φυλακή, στο κομμωτήριο κλπ. Φτάνει να το θες με όλη σου την ψυχή. Και Εκείνος έρχεται. Αμέσως.

Ερώτηση: «Πως εμπνευσθήκατε το άλμπουμ «Μαρμαρωμένος Βασιλιάς»; Τι σημαίνει για σας ο Κωνσταντίνος Δραγάτσης-Παλαιολόγος;»

Σπανουδάκης: «Είναι από τους αγαπημένους μου ήρωες. Τον αισθάνομαι πλάι μου, ότι ζει και υποφέρει τώρα, εδώ μαζί μας. Το στέμμα του ήταν ακάνθινο και η πορφύρα από αίμα. Άξιος και μακάρι να του μοιάσουμε έστω και για λίγο ή για λίγο.»

Ερώτηση: «Τι πιστεύετε για το Βυζάντιο και την πολιτιστική του κληρονομιά;»

Σπανουδάκης: «Το Βυζάντιο γεννιέται από το ευγενικό πάντρεμα Ελλάδας και Χριστού. Πνευματικό εννοώ και έχει αφήσει το ανεξίτηλο σημάδι του στα καλύτερα μουσεία και βιβλία του κόσμου. Στις καρδιές μου.»

Ερώτηση: «Μιας και λατρεύετε το Άγιο Όρος και το Βυζάντιο πείτε μου την άποψη σας για τον γέροντα Παΐσιο και τις προφητείες του για την Πόλη.»

Σπανουδάκης: «Ο Παΐσιος ξέρει πολύ καλά τι λέει. Και πρεσβεύει για μας και την χώρα μας, εκεί που βρίσκεται. Κοντά στον Αγαπημένο του.»

Ερώτηση: «Έχετε κάνει δύο δίσκους για τον Μεγάλο Αλέξανδρο. Τι σημαίνει για σας σήμερα ο Μακεδόνας στρατηλάτης;»

Σπανουδάκης: «Ότι και χθες, ότι και αύριο. Η μοναξιά του Βασιλιά. Ο ένας που τα έβαλε με όλους, αφού όμως νίκησε τον εαυτό του. Το ποθούμενον και υπόδειγμα για κάθε οραματιστή και μπροστάρη. Αλλά και για κάθε ερωτευμένο.»

Ερώτηση: «Έχετε πει ότι δεν σας αφήνουν να μιλήσετε για τον Μεγάλο Αλέξανδρο, τον Παλαιολόγο και την Σμύρνη. Πιστεύετε ότι ζούμε σε μια ιδεολογική τρομοκρατία;»

Σπανουδάκης: «Όχι να μιλήσω. Απλά τα εμπόδια σε κάθε μου βήμα ήταν και είναι ασήκωτα. Και μου κλέβουν χρόνο και ενέργεια, που θα έπρεπε να ξοδεύω αλλού. Βεβαίως και ζούμε σε μια ιδεολογική τρομοκρατία, όπου τα επιχειρήματα «προοδευτικής» (ελλείψει άλλου πιο σιχαμένου όρου) πλευράς είναι σλόγκαν, αποκλεισμοί και αιώνια διαπλοκή. Τους διακατέχει ο φόβος της μικρότητας τους και το αβέβαιον της ωφελιμιστικής και εφήμερης πίστης τους. Αμήχανοι μπροστά στην αλήθεια και «δείχνουν νικητές κι είναι νικημένοι, δείχνουν ζωντανοί κι είναι πεθαμένοι».»

Ερώτηση: «Είσαστε ο μόνος από τους γνωστούς, εμπορικούς καλλιτέχνες που απασχολείται με θέματα και πατριωτικά. Γιατί σε μια χώρα με τόση πλούσια ιστορία, δεν υπάρχουν και άλλοι;

Σπανουδάκης: «Αχ!»

Ερώτηση: «Μπορείτε να μου μιλήσετε για το «Mash Up Sessions», την συνεργασία σας με τον Αρτέμη. Γιατί δεν προωθήθηκε αυτό το άλμπουμ ζωντανά; Γιατί πιστεύετε ότι κυνηγήθηκε;»

Σπανουδάκης: «Τον Αρτέμη τον θαυμάζω και τον αγαπώ. Γι’ αυτό που είναι και γι’ αυτό που θέλει να γίνει. Και τον ευχαριστώ, γιατί με τους στίχους του και την δύναμη του, μου έδειξε μια άλλη πλευρά της μουσικής μου. Τα υπόλοιπα απαντώνται στην προηγούμενη απάντηση μου.»

Ερώτηση: «Τι πιστεύετε για την κρίση; Είναι πρωτίστως ηθική; Ποια μπορεί να είναι η πολιτική και πνευματική λύση;»

Σπανουδάκης: «Η πολιτική, αρέσκονται να λένε, είναι η τέχνη του εφικτού. Άρες, μάρες, κουκουνάρες. Η αληθινή πολιτική δεν μπορεί παρά να είναι η τέχνη του ανέφικτου. Πολιτική χωρίς όραμα και ακλόνητη πίστη είναι συντηρητική και παλαιομοδίτικη γραφειοκρατία. Μακάρι οι 300, να έφευγαν όχι μόνο από την Βουλή, με την οποία καμιά ουσιαστική και θεσμική σχέση δεν έχουν πια, αλλά από την χώρα. Οικονομική φτώχεια λοιπόν, η πνευματική; Η απάντηση είναι ότι στην δεύτερη περιέχεται και η πρώτη.»