Στο φως ιερή «Ατλαντίδα» που κρυβόταν στον βυθό της λίμνης Κρεμαστών!

Όταν ερασιτέχνες δύτες την αντίκρισαν, στεκόταν ακόμη όρθια!

 Ένα σπουδαίο και ιδιαίτερα ενδιαφέ­ρον μυστικό για την πολιτιστική και χριστιανική κληρονομιά μας κρύβει ο πυθμένας της λίμνης Κρεμαστών. Στα όρια των νομών Αιτωλοα­καρνανίας και Ευρυτανίας βρίσκεται η γνωστή τεχνη­τή λίμνη, που δημιουργήθηκε το 1965 με την κατα­σκευή του φράγματος των Κρεμαστών.

Στο φράγμα αυτό λει­τουργεί από το 1966 ο Υδροηλεκτρικός Σταθ­μός Κρεμαστών της ΔΕΗ. Ανάμεσα στα χωριά τα οποία καλύφθηκαν από τα νερά του Αχελώου το 1965 ήταν και το χωριό Επισκο­πή Ευρυτανίας, το οποίο ήταν χτισμένο δίπλα στον Μέγδοβα, παραπόταμο του Αχελώου. Η Επισκο­πή ήταν γνωστή όχι μόνο ως ένα όμορφο χωριό της Ευρυτανίας, αλλά και για το γεγονός ότι εκεί βρισκό­ταν και ένας παλιός βυζα­ντινός ναός, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτό­κου.

Ο ναός χτίστηκε στη δεξιά όχθη του ποταμού Μέγδοβα κατά τις πρώτες δεκαετίες του 9ου αιώνα (830- 850 μ.Χ.), στο τέλος της Εικονομαχίας, πιθανόν στα χρόνια του αυτοκράτορα Θεοφίλου.

Ο αρχαιολόγος Παύ­λος Λαζαρίδης έγραφε για το βυζαντινό αυτό κό­σμημα της Επισκοπής: «Ο Ναός της Επισκοπής Ευ­ρυτανίας ήταν από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδος. Κτι­σμένος στη δεξιά όχθη του Μέγδοβα, παραποτάμου του Αχελώου, ανάμεσα σ' έναν απέραντο ελαιώνα, ξάφνιαζε τον περαστικό με τη σιλουέτα και το μέγε­θος του».

Νωρίτερα από τον Λαζαρίδη, ο καθηγητής και ακαδημαϊκός Αναστάσιος Ορλάνδος είχε συμπεριλάβει τον εν λόγω ναό στους σημαντικότερους της πατρίδας μας. Θεωρείται πλέον βέ­βαιο ότι ο βυζαντινός Να­ός της Επισκοπής υπήρξε έδρα Επισκοπής, το πιο πι­θανό της Λιτζάς και Αγράφων, γεγονός που μαρτυ­ρεί και το όνομα του να­ού (Επισκοπή). Δυστυχώς, όλη αυτή η ιστορία από το 1965 βρίσκεται στον πυθ­μένα της λίμνης Κρεμα­στών, καθώς οι ανάγκες της σύγχρονης ζωής θυ­σίασαν ακόμα ένα στολί­δι του μακραίωνου ορθό­δοξου πολιτισμού μας για τη δημιουργία του φράγ­ματος των Κρεμαστών.

Πριν από λίγα χρόνια ερασιτέχνες δύτες από την Αθήνα εντόπισαν τον Ναό της Παναγίας της Επισκο­πής μετά τις εκκλήσεις κα­τοίκων προς τις Αρχές, ώστε να ερευνηθεί η κατά­σταση του βυθισμένου να­ού. Όπως διαπίστωσαν οι δύτες, ο ναός, ως άλλη Ατλαντίδα, βρίσκεται στον πυθμένα της λίμνης σχεδόν ανέπαφος.

Ο Σύλλογος Ερασι­τεχνών Αυτοδυτών «Τηθύς» αρχικά δεν ξεκίνη­σε με σκοπό την ανακάλυ­ψη του ναού, στη συνέχεια όμως τους κίνησε το ενδια­φέρον. «Αρχίσαμε να συ­γκεντρώνουμε στοιχεία, να μελετάμε παλιές φωτο­γραφίες, χάρτες, έγγραφα, ενώ ταξιδέψαμε στην περιοχή για να μιλήσουμε με τους ντόπιους. Η λίμνη έχει μεγάλη έκταση και έπρεπε να είμαστε απόλυτα ακριβείς, ειδάλλως δεν είχαμε καμία ελπίδα» διηγείται ο Χρηστός Ευθυμίου, μέλος του διοικητικού συμβουλί­ου του συλλόγου «Τηθύς». Τον Μάιο του 2008 άρχι­σαν οι προσπάθειες με δυ­ναμικό 13 δυτών, επτά συ­νοδών, οκτώ αυτοκινήτων και πολλών φιαλών οξυ­γόνου. 

Ο Κώστας Σερπάνος, ψαράς της περιοχής, τους οδήγησε με τη βάρκα του στο σωστό σημείο, ακο­λουθώντας τις τηλεφωνικές οδηγίες του ηλικιωμένου πατέρα του, που, ως άλλος Ξέρξης, παρακολουθούσε από το βουνό, ανακαλώ­ντας στη μνήμη του το το­πίο πριν από 45 ολόκληρα χρόνια. «Ο όγκος εντοπί­στηκε σε βάθος 30 μέτρων! Η ορατότητα όμως ήταν τρομερά περιορισμένη λό­γω της υψηλής περιεκτικό­τητας σε φερτές ύλες και κοκκινόχωμα από τα πο­τάμια που εκβάλλουν στη λίμνη. Ήταν σαν να κατα­δύεσαι σε λάσπη» θυμάται ο Γιώργος Κυπραίος, ένας από τους δύτες, και συνε­χίζει: «Σε βάθος μόλις 15 μέτρων επικρατούσε από­λυτο σκοτάδι, τσουχτερό κρύο και οι κάτοικοι μας είχαν προειδοποιήσει για την ύπαρξη υπόγειων ρευμά­των. Ταυτόχρονα, το ύψος στο οποίο βρίσκεται η λίμνη (400 μ.) αύξανε τον κίνδυνο της νόσου των δυτών».

Η ομάδα ήταν έτοιμη να τα παρατήσει, ωστό­σο, βλέποντας πόσο είχαν επενδύσει συναισθηματι­κά οι κάτοικοι της περι­οχής στην αποστολή της, αποφάσισε να την ολοκλη­ρώσει. Τελικά, ύστερα από πολλές προσπάθειες αλ­λά και κινδύνους κατάφερε να φτάσει στα 32 μέτρα βάθος, όπου εντόπισαν τον θόλο και διαπίστωσαν ότι η εκκλησία ήταν ακόμη όρθια.

Καθολικό

Ο βυζαντινός ναός της Παναγίας της επισκοπής ήταν -εκτός από έδρα Επισκόπου- και Καθολικό ιε­ρός μονής. Το γεγονός αυ­τό μαρτυρεί η προφορι­κή παράδοση του χωριού. Επιπροσθέτως, όπως ομο­λογούν επίσημα οι κάτοι­κοι της περιοχής με ένα έγγραφό τους το 1926, «ως η παράδοσις αναφέρει, υπήρξε κατά τους χρόνους της δουλείας Μητρόπολις της Επισκοπής Λιτσάς και Αγράφων, μετατροπείς με­τά ταύτα εις μονήν ως ενδείκνυται εκ των κελίων, άτινα πολλοί εξ ημών των κάτωθι υπογεγραμμένων γέροντες ήδη τα ενθυμούμεθα, ήδη δε μη υφιστάμε­να λόγω της παρελεύσεως του χρόνου».

Μια άλλη απόδειξη ότι στο σημείο αυτό υπήρχε μοναστήρι δίνει και το επίσημο έγγραφο που υπο­γράφει ο Αναστάσιος Ορ­λάνδος το 1958 ως διευθυντής της Υπηρεσίας Αναστηλώσεως. Σημειώνει, μεταξύ άλλων, στο έγγρα­φό του: «Διά την αποπεράτωσιν των έργων εν τη βυ­ζαντινή Μονή “Κοιμήσεως της Θεοτόκου” Επισκοπής Ευρυτανίας».

Χάθηκαν χωριά, μοναστήρια και ναοί.

Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι 20 χωριά, δεκάδες μοναστήρια και εκκλησί­ες, καλλιέργειες και δέντρα βρίσκονταν στα 90.000 στρέμματα γης που βυθίστηκαν για την κατασκευή του Υδροηλεκτρικού Φράγματος Κρεμαστών, του μεγα­λύτερου γεωφράγματος της Ευρώπης. Περίπου 2.000 κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή στα όρια μεταξύ των νομών Ευρυτανίας και Αιτωλοα­καρνανίας, βλέποντας τα χωριά τους να βυθίζονται στο όνομα της αναβάθμισης της εγχώριας ενεργειακής παραγωγής. Ευτυχώς, οι επιστήμονες κατάφεραν να αποτοιχίσουν σημαντικές τοιχογραφίες του ναού, οι οποίες σήμερα εκτίθενται σε κεντρικά μουσεία της Ελλάδας.

Κώστας Παππάς,

εφημερίδα «Δημοκρατία»,

Σάββατο 3 Δεκεμβρίου, σελίδα 22.